Gluten, bir tahıl proteini. Buğday, arpa ve çavdarda bol bulunan bir molekül. Dolayısıyla tahıllardan üretilen her besine giriyor.
Oysa gluten duyarlılığı gibi bir sorun var ve bu zannedildiğinden daha yaygın bir problem.
Gluten hassasiyeti ile çölyak hastalığı da farklı şeyler.
Çölyak hastalığı, gluten intoleransının en şiddetli formu.
Bu ciddi sağlık sorunu, aynı zamanda otoimmün bir hastalık.
Vücudun kendi yapılarını tanımayarak onlara karşı saldırıya geçtiği enteresan bir durum. Her 100 kişiden yaklaşık sadece birinde görülen tatsız bir tablo.
Hastalık sindirim sisteminde ağır hasara, ishale, kansızlığa, gelişme bozukluğu ve yorgunluğa yol açabiliyor.
Toplumun yüzde 10-15 kadarında ise gluten intoleransının daha hafif bir biçimi olan “çölyak-dışı gluten duyarlılığı” var.
Gluten intoleransının her iki formu da bazen sindirimle alakası olmayan geniş bir semptom yelpazesiyle karşımıza çıkıyor.
Bunların içinde oldukça şaşırtıcı olanları var ve çoğu “glutenden uzak” bir beslenme ile hızla iyileşebiliyor.
Daha fazla detay için buyurun...
Varan 1
Şişkinlik
Şişkinlik yemek yedikten sonra göbeğimizin aşırı şişmesi veya gazla dolması şeklinde hissedilen, bazen pek rahatsız edici olan bir durum. Her ne kadar bu şikayet çok yaygın olsa da şişkinliği açıklayacak gluten intoleransı önemli bir sebeptir. Glutene duyarlı olan kişilerin en yaygın şikayetlerinden biridir ve çölyak dışı gluten duyarlılığı olanların yüzde 87’sinde şişkinlik belirtisi vardır.
İshal/kabızlık
Herkesin ara sıra ishal ya da kabız olması normaldir ama bu düzenli bir hâl aldığında altında yatan nedenler aranmalıdır. Çölyak hastalığı olan kişilerde, gluten içeren gıdalar tükettikten sonra bağırsaklarda bir yangı tablosu gelişir. Bu, bağırsakların içini döşeyen hücre tabakasına zarar vererek anlamlı sindirim bozukluğu ile birlikte sıklıkla ishal ya da kabızlığa neden olur. Gluten, çölyak hastalığı olmayan duyarlı kişilerde de sindirim semptomlarına yol açar, glutene duyarlı kişilerin yüzde 50’sinden fazlasında ishal, yüzde 25’inde ise kabızlık görülür. Dahası çölyaklı kişilerde nütrient emilimindeki bozulmaya bağlı olarak açık renkli, kötü kokulu dışkı şikayeti vardır.
Karın ağrıları
Yaygın bir belirti olan karın ağrısı, aynı zamanda gluten intoleransının tek başına en sık görülen semptomları arasındadır. Gluten intoleransı olanların yüzde 80’inden fazlası gluten yedikten sonra karın ağrısı ve rahatsızlık hissi yaşamaktadır.
Varan 2
Baş ağrıları
Pek çok kimse düzenli olarak yaşadıkları baş ağrılarının sebebini migren olarak isimlendirmeye eğilimlidir. Migren tipi baş ağrıları batı ülkelerinde nüfusun yüzde 10-12’sinde görülmektedir ama çalışmalarda gluten intoleransı olan kişilerin, migren tipi baş ağrısına başkalarına göre daha yatkın olmaları ilginçtir. Eğer görünürde bir sebebi olmayan düzenli baş ağrısı yakınmanız varsa bunun nedeni belki de glutene duyarlı olmanızdır.
Varan 3
Cilt sorunları
Gluten intoleransı cildinizi de etkileyebilir. Su toplayan kabarcıklarla kendini belli eden bir cilt hastalığı olan dermatitis herpetiformis çölyak hastalığının deri belirtisidir. Bu hastalığın görüldüğü herkes glutene duyarlıdır ama bu kişilerin yüzde 10’undan azında sindirim belirtileri vardır.
Ayrıca bir türlü düzelmeyen birçok şiddetli cilt hastalığında glutensiz diyete geçildiğinde belirtilerin hafiflediği gösterilmiştir. Sedef hastalığı, bazı saç dökülmesi tipleri, kronik kurdeşen bunlar arasındadır.
Varan 4
Depresyon panik halleri
Gluten intoleransının depresyona nasıl neden olabileceğini açıklamaya çalışan birkaç teori var. Bunlardan biri de mutluluk veren nörotransmiter olarak bilinen ve depresyonda miktarı azalan serotonin düzeylerindeki anormallikle ilgili. Öte yandan bağırsaklarda yaşayan dost bakterilerin azalarak zararlı bakterilerin artmasının, merkez sinir sistemini etkileyerek depresyon riskini artırması mümkündür. Henüz nedeni tam olarak anlaşılmış değilse de gluten intoleransı olan kişilerde depresyon daha sık görülmekte. Kaygı hali (anksiyete) ve panik atak, gluten duyarlılığı olanların yatkın oldukları ruhsal bozukluklardır.
Varan 5
Eklem ve kas problemleri
Gluten intoleransı olan kişilerde sıklıkla eklem ve kas ağrısı bildirilmiş olup bunun olası nedeni bu kişilerin aşırı duyarlı bir sinir sistemine sahip olmalarıdır. Duysal nöronların aktivasyon eşiğinin düşük olması bu kişilerde kas ve eklem ağrılarına neden olmaktadır. Gluten intoleransının başka bir şaşırtıcı belirtisi, kol ve bacaklarda uyuşma ya da karıncalanmayla kendini belli eden nöropatidir. Kesin nedeni bilinmese de gluten intoleransıyla ilişkili belirli antikorların varlığıyla bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Varan 6
Beyin bulanıklığı
Puslu beyin ya da zihin bulanıklığı tabiri, net bir şekilde düşünememe hissi şeklinde tanımlanabilir.
Kişilerin düşünme güçlüğü, kafa karışıklığı, unutkanlık, zihin yorgunluğu gibi ifadelerle anlattıkları bu durum, gluten intoleransının yaygın bir semptomu olup glutene tahammülsüz kişilerin yüzde 40 kadarını etkiler.
Glutene karşı oluşan antikorlara bağlı bir reaksiyon olduğu düşünülmekle birlikte kesin sebebi belli değildir.
Sonuç
Gluten intoleransının neredeyse sayısız belirtisi var. Ancak şunu unutmayalım: Listede yer alan her semptomun birçok başka sebebi de olabilir. Ama yine de eğer bunlardan birini ya da birkaçını düzenli olarak yaşıyor ve başka bir nedene de bağlayamıyorsanız sizin de vücudunuz glutene karşı negatif bir reaksiyon veriyor olabilir.
Böyle bir durumda doktorunuza danışarak bazı testler yaptırmanız ve gluten içeren gıdaları beslenmenizden çıkarmanız faydalı olabilir.
Not: Yazının hazırlanmasında emeği geçen Aile Sağlığı
Uzmanı Dr. Murat Keklikoğlu’na teşekkürler...
Osman MÜFTÜOĞLU (HÜRRİYET)